Konjonktürel kriz!

ABD, AB ve İngiltere başta olmak üzere Batı’da meydana gelen olaylar, Rusya, İran, Türkiye’nin bu süreçte yaşadıkları, Kuzey Kore’den Çin’e, Güney Amerika’da yaşananlara bakıldığında konjonktürel bir krizin tırmandığını görmek zor değildir.

ABD Dış İşleri Bakanlığına CIA’in başındaki bir isim atanmıştır. Üstelik bunun yerine CIA’in başına da daha önce Örtülü Operasyonlar Dairesi’nin başında bulunduğu bilinen, yani dünyanın çeşitli bölgelerinde birçok örtülü eylemi veya eylemci grupları organize etme gibi bir ‘iş tecrübesine’ sahip birinin göreve getirilmiş olması, bu gerilimin nereye doğru tırmanacağına dair endişeleri artırmaktadır. Eski Rus istihbaratının İngiltere’ye sığınan elemanlarının bu ülkede öldürülmeleri, üstelik ABD-Rusya ihtilafının iyice arttığı bir dönemde bunun gerçekleşmesi, İran’ın doğrudan doğruya ‘düşman ülke’ olarak görülmesine dair söylemin güçlenmesi, yaklaşan fırtınanın habercisi olmasın!

İngiltere’nin AB’den ayrılarak, Avrupa Birliği’nin içinden bir türlü kurtulamadığı kriz alanlarının dışına çıkmaya çalıştığı bir sırada, bu ülkenin ABD’nin özellikle Ortadoğu siyasetinin dışında farklı bir yerde durmaya çaba gösterdiği bilinirken, ilginç bir zamanlamayla Rusya ile sorun yaşamaya başlaması neyin nesidir?

Dünyanın dengesi bozuldu

Bu soruları uzatmak mümkündür fakat hangisini cevaplamaya çalışırsak çalışalım bugün dünya konjonktürünün ciddi bir gerilimin içinde olduğunu gösteren birçok olayın iç içe yaşandığını görmek zor değildir; hatta bu gerilimin bir krize doğru gittiğini söylemek bir karamsarlık ifadesi olarak bile sayılmaz.

Bu konjonktürel gerilimin sebepleri üzerinde durulurken birçok hususu tespit etmek mümkündür. Belki bu gerilimi bir krize dönüştürecek tek tek sebeplerden önce genel bir nedenin üzerinde durmak daha açıklayıcı olabilir. Bilindiği gibi, yaklaşık otuz yıl içinde meydana gelen olaylar arasında, en dikkat edilmesi gerekeni ‘dünyanın kurulu dengelerinin’hızla bozulup, yeniden kurulmasında karşılaşılan güçlüklerdir. “Soğuk Savaş dengesinin çökmesinden sonra, ABD’nin tek başına bütün Batı sisteminin lideri olarak ‘tek kutuplu politik bir dünya’ kurma girişimi başarılı olmadığı gibi, uluslararası sistemde yeni bir dengenin kurulmasının şartlarını da tahrip etmiştir.”

Uluslararası sistemde var olan dengenin bozulmasının temelinde, farklı güç merkezlerinin yaşadıkları değişimin sisteme yansıması vardır. Uzlaşma denilen, aslında ülkelerin muhtelif alanlardaki çıkarları arasında bir uyum noktasını ifade eden durumun, değişmesinin yeni bir denge arayışına yol açması şaşırtıcı olamaz. Bir başka anlatımla kendi gücüyle, var olan ‘denge durumu’ arasında çelişki yaşayan devlet veya uluslararası aktörler yeni bir denge kurmaya kalktığında, eski denge düzenini bozduğu kadar, kolay bir biçimde yenisini kuramayabilirler.

Yeni denge arayışı

Görünen odur ki Soğuk Savaş sonrası tek başına tek kutuplu bir dünya kurma girişiminde başarısız olan ABD sadece kendisinin değil, bütün Batı sisteminin de içinde yer aldığı uluslararası sistemin istikrarsızlık yaşamasına yol açmıştır. Bunda, uluslararası politikada şiddet unsurlarını kullanmakta ısrar edilmesinin, savaş ve işgalin bu siyasette önemli bir rol oynamasının hatta terör örgütlerinin, kontrol altına alınmak istenen coğrafyalarda desteklenip ülkelerin siyasal düzenlerinin çökertilmesinde kullanılması istikrarsızlığı bölgeselden küresel zemine taşımaktadır.

“Bu aşamada Çin, Hindistan başta olmak üzere Asya’da başlayan hamlelerin arka arkaya yükselmesi, eski denge düzenini bozan Batı’yı iyice zora sokmuştur. Bilhassa ABD’nin Ortadoğu siyasetinin meydana getirdiği çatışmalar, işgal ve terör örgütleriyle işbirliği gibi yanlış tutumları durumu daha da içinden çıkılmaz hale getirmiş bulunmaktadır.”

Peki, yeni denge nasıl kurulacaktır?